आजच्या षटतिला एकादशी चे महत्व
.jpg "shattila ekadashi marathi mahiti, आजच्या षटतिला एकादशी चे महत्व,")
षटतिला एकादशी हा कार्तिक (ऑक्टोबर-नोव्हेंबर) महिन्यात साजरा केला जाणारा हिंदू सण आहे. ती एकादशी तिथीला येते, जी हिंदू कॅलेंडरमध्ये प्रत्येक महिन्याच्या 11 व्या आणि 26 व्या दिवसाचा संदर्भ देते.
षटतिला एकादशीचा इतिहास प्राचीन काळापासूनचा आहे. या दिवशी भगवान विष्णूने लक्ष्मीला वरदान दिले होते की जो कोणी या दिवशी उपवास करतो त्याला मोक्ष प्राप्त होतो.
एकदा, नारद मुनी तिन्ही लोकांतून प्रवास करत असताना, ते भगवान विष्णूचे निवासस्थान असलेल्या वैकुंठाला पोहोचले. तेथे आल्यावर त्यांनी वैकुंठाच्या भगवंताला नमन केले आणि षटतिला एकादशीची कथा आणि या एकादशीचे पाळण्याचे पुण्य याबद्दल उत्सुकता व्यक्त केली.
विश्वाचे रक्षक भगवान विष्णू हसले आणि कथा सांगू लागले:
प्राचीन काळी, हरिश्चंद्र नावाचा राजा राहत होता, जो त्याच्या सत्यनिष्ठा आणि उदारतेसाठी प्रसिद्ध होता. तथापि, शापामुळे, त्याला अनेक संकटांचा सामना करावा लागला आणि त्याला आपली पत्नी आणि मुलगा विकावा लागला.
त्याच्या कठीण काळात, राजा हरिश्चंद्र यांना सौनक नावाच्या ऋषी भेटले, त्यांनी भगवान विष्णूला संतुष्ट करण्यासाठी आणि त्यांच्या संकटांवर मात करण्यासाठी शतिला एकादशीचे व्रत पाळण्याचा सल्ला दिला. राजा हरिश्चंद्र यांनी ऋषींच्या उपदेशाचे पालन केले आणि एकादशीचे व्रत अत्यंत भक्तिभावाने पाळले.
राजाच्या भक्तीने प्रसन्न होऊन भगवान विष्णू त्याच्यासमोर प्रकट झाले आणि त्याला इच्छित वरदान दिले. राजा हरिश्चंद्राची पत्नी आणि मुलगा त्याला परत मिळाले आणि तो त्याच्या त्रासातून मुक्त झाला.
त्या दिवसापासून शतिला एकादशीची ख्याती सर्वदूर पसरली. ज्या भक्तांनी ही एकादशी निष्ठेने आणि भक्तिभावाने पाळली त्यांना संपत्ती, समृद्धी आणि पापांपासून मुक्ती प्राप्त होते.
शिवाय, भगवान विष्णूने प्रकट केले की जे लोक या एकादशीला श्रध्दा (पूर्वजांसाठी अनुष्ठान) करतात ते जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यातून मुक्त होतील आणि मोक्ष (मुक्ती) प्राप्त करतील.
याव्यतिरिक्त, षटतिला एकादशीची कथा ऐकणे किंवा पाठ करणे हे एक हजार अश्वमेध यज्ञ (घोडे यज्ञ) करण्यासारखे आहे आणि भक्ताला अगणित पुण्य (पुण्य) प्रदान करते.
म्हणून प्रिय नारदा, षटतिला एकादशीचे व्रत करा आणि भगवान विष्णूचा आशीर्वाद मिळवा. असे केल्याने, आपण सर्व पापांपासून शुद्ध व्हाल, समृद्धी प्राप्त कराल आणि शेवटी मोक्ष प्राप्त कराल, जीवनाचे अंतिम ध्येय.
पौराणिक कथेनुसार, एकदा देवी लक्ष्मीने भगवान विष्णूला प्रसन्न करण्यासाठी या दिवशी व्रत ठेवले होते. त्यांच्या समर्पणावर भगवान विष्णू प्रसन्न झाले आणि त्यांनी त्यांना वरदान दिले की जो कोणी या दिवशी उपवास करेल त्याला मोक्ष प्राप्त होईल.
पौराणिक कथेनुसार, प्राचीन काळी भगवान इंद्र यांना एका ऋषींच्या शापामुळे कुष्ठरोग झाला होता. इंद्रदेवाने आपल्या रोगापासून मुक्ती मिळवण्यासाठी अनेक उपाय केले, पण एकही उपाय कामी आला नाही. शेवटी भगवान विष्णूंनी इंद्रदेवांना शट्टीला एकादशीचे व्रत करण्याचा सल्ला दिला. भगवान विष्णूच्या उपदेशानुसार भगवान इंद्रांनी शट्टीला एकादशीचे व्रत केले आणि भगवान विष्णूची पूजा केली. भगवान इंद्राच्या व्रत आणि उपासनेने प्रसन्न होऊन भगवान विष्णूंनी त्यांना कुष्ठरोगापासून मुक्त केले.
आणखी एका आख्यायिकेनुसार, प्राचीन काळी सुदर्शन नावाचा एक गरीब ब्राह्मण होता. तो एका छोट्या गावात पत्नी आणि मुलांसह राहत होता. सुदर्शन हा अतिशय धार्मिक व्यक्ती होता आणि तो नेहमी भगवान विष्णूची पूजा करत असे.
एके दिवशी सुदर्शन लाकूड तोडण्यासाठी जंगलात गेला. तिथे त्याला एका झाडाखाली एक तपस्वी बसलेला दिसला. तपस्वीने सुदर्शनला सांगितले की तो भगवान विष्णूची तपश्चर्या करत आहे आणि त्याला वरदानाची गरज आहे. तपस्वीने सुदर्शनला सांगितले की त्याला एक वरदान द्यायचे आहे ज्याद्वारे तो आपल्या कुटुंबाला आनंदी ठेवू शकेल.
सुदर्शनने तपस्वीला इतके पैसे द्यायला सांगितले की तो आपल्या कुटुंबाचा चांगला उदरनिर्वाह करू शकेल. तपस्वींनी सुदर्शनाला वरदान दिले की षटीला एकादशीचे व्रत पाळल्यास धन आणि धान्याची कमतरता भासणार नाही.
सुदर्शन तपस्वींचे आभार मानून घरी परतला. त्याने आपल्या पत्नीला तपस्वीकडून मिळालेल्या वरदानाबद्दल सांगितले. त्यांच्या पत्नीला खूप आनंद झाला आणि त्यांनी षटतिला एकादशीचे व्रत करण्याचा संकल्प केला.
षटतिला एकादशीच्या दिवशी सुदर्शन आणि त्यांच्या पत्नीने उपवास करून भगवान विष्णूची पूजा केली. त्यांच्या व्रत आणि उपासनेने भगवान विष्णू प्रसन्न झाले आणि त्यांना धन आणि धान्याचे वरदान दिले. सुदर्शन आणि त्याचे कुटुंब सुखी आणि संपन्न झाले.
तेव्हापासून षटतिला एकादशीचे व्रत करण्याची परंपरा सुरू आहे. असे मानले जाते की या दिवशी व्रत आणि भगवान विष्णूची पूजा केल्याने व्यक्तीला धनाची प्राप्ती होते आणि त्याचे कुटुंब सुखी राहते.
या दिवशी तिळाचे विशेष महत्त्व असल्याने या दिवसाला तील एकादशी असेही म्हणतात. वैष्णव पंथात तीळ शुभ मानले जाते. या दिवशी भगवान विष्णूला तीळ अर्पण केले जातात आणि तिळाचे लाडू, तिळाचा हलवा आणि तिळावर आधारित इतर पदार्थ तयार केले जातात.
षटतिला एकादशीला भारतातील वेगवेगळ्या प्रदेशात वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते. काही प्रदेशात ती पापंकुशा एकादशी म्हणून ओळखली जाते, तर काही प्रदेशात ती रमा एकादशी म्हणून ओळखली जाते.
षटतिला एकादशी हा एक महत्त्वाचा हिंदू सण आहे जो समृद्धी, आरोग्य आणि मोक्षासाठी साजरा केला जातो. या दिवशी भक्त उपवास करतात, भगवान विष्णूची पूजा करतात आणि तीळ अर्पण करतात.
वारकरी संप्रदायात षटतिला एकादशीला विशेष महत्त्व आहे आणि तिचे अनुयायी मोठ्या भक्तिभावाने पाळतात. वारकरी संप्रदायात हा सण कसा साजरा केला जातो ते येथे आहे:
पंढरपूरची यात्रा: अनेक वारकरी षटतिला एकादशीच्या निमित्ताने महाराष्ट्रातील पवित्र नगरी पंढरपूरची यात्रा काढतात. ते 'दिंडी' म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या गटांमध्ये, भक्तीगीते म्हणत आणि भगवान विष्णूचे रूप असलेल्या विठ्ठलाची पालखी घेऊन पायी प्रवास करतात.
चंद्रभागा नदीत स्नान: पंढरपूरला पोहोचल्यावर वारकरी पवित्र मानल्या जाणाऱ्या चंद्रभागा नदीत विधीवत स्नान करतात. असे मानले जाते की या नदीत स्नान केल्याने शरीर आणि आत्मा शुद्ध होते आणि पाप धुऊन जातात.
भगवान विठ्ठलाचे दर्शन: स्नान करून, वारकरी पंढरपूरच्या विठ्ठल रुक्मिणी मंदिरात विठ्ठलाचे दर्शन घेण्यासाठी व प्रार्थना करण्यासाठी निघाले. ते मंदिराची प्रदक्षिणा करतात आणि देवतेला फुले, मिठाई आणि इतर नैवेद्य अर्पण करतात.
जप आणि भजने: वारकरी भगवान विठ्ठलाच्या नावाचा जप करण्यात आणि भजन म्हणून ओळखली जाणारी भक्तिगीते गाण्यात मग्न असतात. ते गटांमध्ये जमतात आणि दिवसभर भजने गातात, एक चैतन्यशील आणि आध्यात्मिक वातावरण तयार करतात.
प्रसाद वितरण: वारकरी सहकारी भक्त आणि यात्रेकरूंमध्ये प्रसाद किंवा पवित्र अन्न तयार करतात आणि वितरित करतात. अन्न वाटण्याची ही कृती वारकरी संप्रदायातील एकता आणि बंधुत्वाचे प्रतीक मानली जाते.
उपवास आणि त्याग: अनेक वारकरी षटतिला एकादशीला संपूर्ण दिवस अन्नपाणी वर्ज्य करून कडक उपवास करतात. काही लोक फक्त एकच जेवण खाणे निवडतात, जे सामान्यतः एक साधे शाकाहारी पदार्थ असते
आध्यात्मिक प्रवचने आणि कीर्तने: वारकरी गुरू आणि संत सणादरम्यान आध्यात्मिक प्रवचन देतात आणि कीर्तन किंवा भक्ती गायन सत्र आयोजित करतात. हे संमेलन भक्तांना वारकरी संप्रदायाच्या शिकवणींबद्दल जाणून घेण्याची आणि त्यांची आध्यात्मिक समज वाढवण्याची संधी देतात.
सामुदायिक उत्सव: वारकरी अनेकदा षटतिला एकादशी दरम्यान सामुदायिक उत्सव आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात. या कार्यक्रमांमध्ये वारकरी सांप्रदायाचा समृद्ध सांस्कृतिक वारसा दर्शविणारी पारंपारिक नृत्ये, नाटके आणि संगीत सादरीकरणाचा समावेश असू शकतो.
एकूणच, षटतिला एकादशी हा वारकरी संप्रदायातील तीव्र भक्तीचा, आध्यात्मिक शुद्धीकरणाचा आणि सामुदायिक उत्सवाचा काळ आहे. वारकरी भगवान विठ्ठलाचा सन्मान करण्यासाठी एकत्र येतात, आध्यात्मिक साधना करतात आणि त्यांचे ऐक्य आणि बंधुत्वाचे बंध दृढ करतात.
षटतिला एकादशीच्या इतिहासाशी संबंधित इतर काही महत्त्वाचे मुद्दे येथे आहेत:
- ही एकादशी तिथी विजयादशमी आणि दिवाळी या सणांमध्ये साजरी केली जाते.
- तिथीच्या वेळी भगवान विष्णूची पूजा केली जाते.
- काही लोक या दिवशी उपवास ठेवण्याचे निवडतात, ज्यामध्ये फक्त एकदाच खाणे किंवा संपूर्ण दिवस उपवास करणे समाविष्ट आहे.
- या दिवशी काही लोक भगवान विष्णूच्या सन्मानार्थ विष्णु सहस्रनामाचे पठणही करतात.
- तिथीच्या वेळी भगवान विष्णूला तीळ अर्पण केले जातात.
- तिळाचे लाडू, तिळाचा हलवा आणि तिळावर आधारित इतर पदार्थ या तिथीमध्ये अनेकदा तयार केले जातात.
षटतिला एकादशी व्रताची पद्धत:
- षटतिला एकादशीच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून स्नान करून स्वच्छ वस्त्र परिधान करावे.
- भगवान विष्णू व माता लक्ष्मीची पूजा करा.
- भगवान विष्णूला तिळापासून बनवलेले पदार्थ आणि प्रसाद अर्पण करा.
- षटतिला एकादशीच्या दिवशी व्रत करावे.
- गरजू लोकांना दान करा.
- भगवान विष्णूचे नामस्मरण करा आणि ध्यान करा.
षटतिला एकादशीच्या दिवशी काय करू नये :
- या दिवशी मांस, मद्य आणि इतर मादक पदार्थांचे सेवन करू नये.
- राग, लोभ, आसक्ती आणि मत्सर यासारख्या नकारात्मक भावनांपासून दूर राहा.
- कोणत्याही प्रकारचे खोटे बोलू नका.
- कोणाचाही अपमान करू नका किंवा वाईट बोलू नका.
- चोरी, दरोडा किंवा इतर कोणताही गुन्हा करू नका.
षटतिला एकादशीचे व्रत आणि उपासना केल्याने मनुष्य पुण्य प्राप्त करतो, पापांपासून मुक्त होतो आणि मोक्ष प्राप्त करतो.
षटतिला एकादशीचे महत्त्व:
- षटतिला एकादशीला भगवान विष्णू आणि देवी लक्ष्मीच्या उपासनेचे विशेष महत्त्व आहे.
- या दिवशी तिळाचे विशेष महत्त्व आहे. तिळापासून बनवलेले पदार्थ आणि नैवेद्य भगवान विष्णूला अर्पण केले जातात.
- या दिवशी तिळाचे दान केल्याने मनुष्याला पुण्य प्राप्त होते आणि पापांपासून मुक्ती मिळते असे मानले जाते.
- षटतिला एकादशीचे व्रत करून भगवान विष्णूची आराधना केल्याने मनुष्य मोक्षप्राप्ती करतो.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा